Musselweg 122

Dit stukje Mussel was op 6 mei 1876 in bezit van de familie Wijbelingh uit Weende. Het wordt gepacht voor een jaarlijkse huur van ƒ15,-. Op het perceel van ca. 2,5 ha staat een hut. Het beklemrecht (pachtrecht) wordt bij opbod verkocht, zonder de huidige pachter te noemen. Het zal dus gaan om de allereerste verkoop van het pachtrecht. Ene Harm Hendrik Cöne koopt dit pachtrecht voor ƒ20 per jaar. Het ligt voor de hand dat hij ook de bewoner is van de hut. In de akte is direct geregeld wat de blijvende prijs is voor het eigendomsrecht: ƒ20 voor elke gulden van het pachtgeld (bron RHC GrA T122-191-95) . Op 20 april 1883 staat Regina, de vrouw van Harm, voor het hekje van de Arrondissementsrechtbank te Winschoten. Volgens de beschuldiging van Hendrik Kamies heeft ze op 16 februari j.l. “frissche turf” weggenomen van zijn turfbult in het veen. Hij geeft aan dat de beklaagde het niet armoedig heeft; “zij bezit koeijen en schapen”. Hendrik is getipt door Jan Hendriks Bruins die had gezien dat ze turf wegnam. Getuige Jacob Meems verklaarde dat ze met een lege zak het turfveld in was gegaan en met een volle terug was gekomen. Regina bekent dat ze op het veld is geweest maar geen turf heeft meegenomen. De rechter gelooft haar niet. De twee getuigenverklaringen en een voetspoor van de te drogen staande turf naar haar woning was voor hem voldoende bewijs ; hij veroordeelt haar tot een boete van ƒ125,- plus de kosten van het geding of een maand celstraf (bron RHC GrA 882-149-205) . Of ze heeft gekozen voor de geldboete? We gaan het nog opzoeken. Harm was schaapherder en landbouwer. Het was misschien niet zijn enige verdienste. Net als veel dorpsgenoten houdt ook Harm zich bezig met het clandestien vervoer van alcohol. Om het smokkelen tegen te gaan mocht alcohol in grensgebieden alleen vervoerd worden met een door de overheid verstrekte vergunning, Vanzelfsprekend is er geen registratie van succesvolle transporten. Ongetwijfeld zijn het er vele en is het voor de wetsdienaren dweilen met de kraan open. Die conclusie lijkt gerechtvaardigd als we zien hoeveel dorpsbewoners zijn gesnapt voor dit soort vergrijpen, ondanks dat Mussel toch minstens 10 km van de grens ligt. Ook het aantal recidivisten is groot. Blijkbaar wegen de hoge boetes, de verbeurdverklaring van de handelswaar en de inkomstenderving tijdens de celstraf niet op tegen de verdiensten. Zo ook Harm. Op 12 juni 1887 wordt hij gesnapt in Jipsinghuizen. Hij heeft een fles met 0,7 liter alcohol 35% op zak. Niet veel voor een beroeps-smokkelaar die vaak zo’n kleine 20 liter meeneemt, meestal verpakt in varkensblazen, gedragen op het lichaam. Heeft Harm misschien gewoon pech dat hij gepakt is omdat hij zijn mondvoorraad voor de dag op zak heeft? We zullen het nooit weten. De rechter veroordeelt Harm tot 1 dag gevangenisstraf (bron: RHC GrA 882-388- rol 245) . Harm komt te overlijden op 31 augustus 1908. Zijn erfgenamen besluiten om het huis en zeven percelen landbouwgrond (samen ca. 4,5 ha) te verkopen. Ze doen dat op 22 oktober 1908 via een openbare veiling in Hotel Schot te Musselkanaal . Jan Kiel van de Bovensteveenweg koopt het huis met de bijbehorende landbouwgrond (ca. 2,3 ha) voor ƒ2575 De jaarlijks huur voor de grond is ƒ12,- (bron RHC GrA T120-55-2536) . Voor het genealogisch overzicht van het gezin van Jan Kiel verwijzen we naar Bovensteveenweg 4 . We weten nog niet of Jan daar is blijven wonen of dat hij is verhuist naar zijn nieuwe aankoop. Regina, de weduwe van Harm Kone, verhuist naar Musselweg 159 . Op 12 november 1910 probeert hij zijn beide huizen, Bovensteveenweg 4 en Musselweg 122, samen met 12 ha landbouwgrond, op een publieke veiling bij opbod te verkopen. Het lukt hem om het huis aan de Bovensteveenweg te verkopen maar met het huis op Musselweg 122 blijft hij zitten (bron RHC GrA T120-61-3638) . Op 17 januari 1911 lukt het dan toch, samen met 5 ha beklemde landbouwgrond. Hij krijgt er ƒ4475 voor en Marten Pieter Ruiter. is de nieuwe eigenaar. Marten is boerenzoon, afkomstig uit Winschoten en nog vrijgezel, maar op het “punt van trouwen”. We weten niet of Marten hier heeft gewoond. Eén dag voor zijn huwelijk met Dievertje Schuringa, op 1 maart 1911 koopt hij het naastgelegen boerderijtje en de bijbehorende grond van Musselweg 126 ; we gaan er van uit dat hij daar heeft gewoond en het huis op Musselweg 122 heeft verhuurd. De huurder komen we nog wel tegen. Op 15 juli 1912 wil Marten af van de jaarlijkse pacht en wil hij het stuk grond geheel in eigendom hebben. Voor ƒ315 neemt hij het eigendomsrecht over van Willemtje Remkes Wijbelingh (bron RHC GrA T122-274-345) . Waarschijnlijk is deze transactie ingegeven door de aanstaande verkoop van de grond aan de “Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs”. Deze vereniging had tot doel om te komen tot de oprichting van een school voor Gereformeerd Onderwijs in Mussel. Tot dat moment was er alleen de Openbare School op Musselweg 79 . Zo vanaf het midden van de negentiende eeuw ontstond er een landelijk dekkend netwerk van Bijzondere Scholen die minder afhankelijk werden van de Overheid; elke zuil zijn eigen onderwijs! Mussel was laat met de oprichting van een Gereformeerde School. In (het grotere) Onstwedde was er in 1872 al sprake van de oprichting van een school voor de Afgescheiden. Maar goed, op 16 oktober 1907 is het dan ook zover in Mussel: met de erkenning van de vereniging bij Koninklijk Besluit (nr.40) is de eerste grote stap gezet. Toch duurt het nog enkele jaren voordat er een Gereformeerde School staat. Pas op 13 december 1911 is de eerste bestuursvergadering van dat jaar. Maar dan gaat het snel, heel snel! Marten Pieter Ruiter sloopt het huis en op 24 juli 1912 verkoopt hij ca. 40 are van zijn grond aan het bestuur van de dan nog te bouwen Gereformeerde School. Het bestuur bestaat dan uit Jan Willems Wubs, Willem Scheper, Jan Jans Moorlag en Harm Folkers jr. Ze betalen ƒ825,- voor dit stuk grond (bron RHC GrA 122-275-360) . De schoolbestuurders gaan op zoek naar geldschieters. Wat moet er veel werk zijn verzet! Op de fiets of met de benenwagen na een lange dag hard werken werd het Gereformeerde volksdeel in de wijde omgeving bezocht en gevraagd om een financiële bijdrage.Vergeet niet dat er van de Rijksoverheid geen cent werd bijgedragen aan de stichting van de school. Al het geld voor de bouw en instandhouding van de school moest worden betaald door de ouders en de Gereformeerde Kerk! En dat in een tijd van bittere armoede. Maar het lukt! Op 10 augustus is de aanbesteding van de bouw van school (2 lokalen) met hoofdenwoning. Op 17 september wordt de eerste steen gelegd en op 2 december 1912 wordt het nieuwe schoolgebouw geopend! Er is minder dan een jaar verstreken tussen de bestuursvergadering waarin alles in gang is gezet tot aan de opening van het schoolgebouw. Groot feest dus. Bakker Drok van Musselweg 116 heeft het er druk mee: 100 koeken á 5 cent, 250 krentenbollen á 2 ½ cent en 250 kadetjes a 2 ½ cent moesten worden gebakken. Kruidenier J.Fennema van Musselweg 58 levert 50 koeken á 15 cent en zorgt voor suiker en chocolade (bron: “… En doen onderwijzen…”, door H.Folkers). Op 19 mei 1913 leent het bestuur ƒ3000 van Jan Moorlag (bron RHC GrA 120-68-5014) . De bekostiging van christelijk onderwijs moest nog steeds uit eigen zak komen; pas in 1917 is er een gelijkschakeling met het openbaar onderwijs. De akte noemt, t.o.v. de vorige transactie nieuwe namen: Hendrik Fennema jr., Roelf Folkers, Harm Hummel, Lambertus Meems, Jan Berends Meems en Harm Hagedoorn. De verdere geschiedenis van de meesterwoning is te lezen op Musselweg 124 . Wordt vervolgd….. Musselweg 120 Musselweg 123 Musselweg 116 t/m 159

ansichtkaart 1925 (collectie Jacco Pranger)

ansichtkaart 1935 (eigen collectie)

Drie ansichtkaarten van de school. De bovenste uit ca. 1953, de twee andere omstreeks 1963 (eigen collectie)

Schoolfoto 1947. Bovenste rij: meester Folkers, juffrouw Blok, meester Ottevanger. Tweede rij: Grietje Oosterbaan, Geertje Wubs, Grietje Wever, Annie Wever, Louwientje Wever, Meeme Wever, Geert Wubs, Willie Wubs, Jacob Wubs. Derde rij: Margje Wubs, Wieka Wubs, Geertje Okken, Grietje Okken, Jan Strockmeijer, Jan Wubs, Jan Wever. Voorste rij: Annie Luikens, Gé van der Heide, Fennie van der Heide, Iky Wind, Janny Strockmeijer, Jantje Strockmeijer, Annie Oosterbaan. (collectie fam.B.Luikens, Musselkanaal).

Schoolfoto 1952. Bovenste rij: Janny Moorlag, Jantje Moorlag, Fenny v.d.Heide, Jantje Heidekamp, Johannes Huitzing, Roelf Huitzing, Harm (?) Moorlag, Jan Moorlag. Tweede rij: juffrouw Meijer, meester Folkers, Jantje Meems, Geesje Okken, Grietje Moorlag, Grietje Oosterbaan, Annie Oosterbaan, Harm Holtjer, Henderikus Moorlag, Jan Moorlag, juffrouw Ottevanger, meester Ottevanger, Jan Jakob Moorlag, Alberdientje Wubs. Derde rij: Jannes Meems, Grietje Mik, Jakob Meems, Betsy Meems, ? Huitzing, Betsy Holtjer, Geesje v.d.Heide, Johannes v.d. Heide, Hans Moorlag, Janny Moorlag, Jantje Moorlag, Aaltje Moorlag. Vierde rij: ? Jonkman, Biny (?) Jonkman, Klaas Hemssems, Aike Hemssems, ??, ??, Huib Ottevanger (collectie Annie Bergshoeff,- Oosterbaan, Coevorden).

Klassenfoto ca. 1931 (collectie Hindertje Meems-Folkers)