Musselweg 79

Van de allereerste school op het dorp is niets meer terug te vinden. Het stond op het perceel dat we nu Musselweg 79 kunnen noemen. Op 5 maart 1858 wordt door de raad van de gemeente Onstwedde een brief van de district- schoolopziener besproken. In de brief wordt gevraagd om de stichting van een openbare school in Mussel in overweging te nemen. Het voorstel wordt niet aangenomen; de gemeenteraad kiest hun eigen plan en wil, in plaats van een school, een zogenaamde bijschool. Op een bijschool kan men volstaan met een veel goedkopere hulponderwijzer. Er wordt een commissie benoemd en al in de raadsvergadering van 6 april 1858 wordt het voorstel gedaan om een stuk grond, groot 25 roe, te kopen van Berend Volders voor ƒ275,- Voor een jaarsalaris van minimaal ƒ200,- zal een hulponderwijzer worden gezocht die tevens kan beschikken over een vrije woning met tuin. Het plan gaat ter goedkeuring naar de provincie. De commissaris van de koning kijkt raar op van dit stukje eigen initiatief en vraagt de mening van G.Diephuis, de provinciale baas van de district-schoolopziener. Deze beste man reist af naar het zompige Mussel en op 15 mei komt hij met een schriftelijke reactie. Voor ons mooi dat de gemeente het heeft aangedurfd om het oorspronkelijke voorstel anders in te vullen, want het verslag van Diephuis geeft ons een (minder) mooi beeld van het Mussel van toen. Diephuis schrijft: “Een dikke veendamp heeft mij daar wel belet het terrein te overzien”. Met bijna zekerheid doelt hij op de rook van het verbranden van de heidevelden waarmee plaats werd gemaakt voor de verbouw van boekweit. Dat “boekweit-branden” gebeurde vooral tussen 1 mei en 21 juni (bron: Terra Westerwolda jaargang 3, nummer 3) , dus uitgerekend in de periode van het bezoek van de heer Diephuis. Hij schrijft dat het dorp tijdens zijn bezoek 68 woningen telt en verwacht dat het aantal kinderen ruim boven de 30 uitkomt. En dan volgt in het prachtige Nederlands van die tijd een volzin met meer dan honderd woorden: “ En wat het schoolgaan dier kinderen betreft, wanneer men bedenkt, dat zij tegenwoordig de school te Horsten moeten bezoeken, van waar zij regt door ‘t veen een half uur, en langs den zandweg, wel een uur gaans verwijderd zijn, dat die afstand zelf reeds de zeer jeugdigen belet derwaarts te gaan, en dat het pad door het veen in den regentijd onbegaanbaar en in den tijd van het veenbranden vooral voor de kleineren onveilig is, dan mag men voorzeker uit den tegenwoordigen schoolgang niet besluiten tot dien, die verwacht kan worden, wanneer men een eigen school heeft, waarin, althans van de Musselhuizen, ook de kleinen gevoeglijk kunnen komen.” Diephuis is duidelijk: “ De standplaats heeft voorzeker weinig aanlokkends, voor iemand, die elders aangenamer in een andere kring en met meer gelegenheid voor zijne vorming, op althans even voordeelige voorwaarden geplaatst kan worden. Men zou zich dus ligt tevreden moeten stellen met iemand die elders kwalijk eene betrekking kan vinden” Hier geldt , schrijft Diephuis verder, “ dat eene bevolking als van Musselhuizen, juist meer dan menig ander behoefte heeft aan een goede onderwijzer ”. Diephuis verwacht dat een goede onderwijzer zelfs op de ouders “weldadig” zal werken (bron Ingekomen stukken 1858 gemeente Onstwedde) . Dat dit bijna profetische woorden zijn, zal later blijken als we zien hoe sommige onderwijzers een leidende rol gaan spelen in de kerk- en dorpsontwikkeling . Onnodig om te zeggen dat de provincie de gemeenteraad in nette bewoordingen een terechtwijzing stuurt en dat het voorstel van Onstwedde wordt afgewezen. In de vergadering van 11 augustus herziet de gemeenteraad het besluit en vormt het om tot de oprichting van een volwaardige school; vanzelfsprekend wordt het besluit goedgekeurd door de provincie. De raad wordt opgedragen om de voorbereidende werkzaamheden in gang te zetten. Voor ƒ300 wordt een stuk grond gekocht. Bestek en tekeningen worden gemaakt en op 17 juni 1859 volgt de publieke aanbesteding voor de bouw van school en woonhuis. De bouw van school en woning wordt gegund aan de laagste inschrijver, E.R.Kleve, voor een bedrag van ƒ2829. In de raadsvergadering van 15 september 1859 wordt het jaarsalaris van de nog aan te stellen hoofdonderwijzer vastgesteld op ƒ400,- Om de bouw van de school te financieren worden obligaties ter waarde van ƒ3000 uitgegeven. Er is één belangstellende, Freek Abels Boels, die inschrijft voor een rente van 3,95% ( bron: raadsverslag Onstwedde 21 oct.1859) . Het schoolgaan was niet gratis: gezinnen die dit kunnen, betalen een gulden per kind op de dagschool en daaroverheen ook nog een gulden voor kinderen die naar de avondschool gaan. Kinderen vanaf 5 jaar gaan dagelijks vier uur naar school: ‘s morgens van 9 tot 11 uur en ‘s middags van 1 - 3 uur. Als er minstens tien kinderen zijn van 7 jaar en ouder dan gaan die ook nog van 5 uur tot half zeven naar de “avondschool”! (bron: raadsvergadering oktober 1860) . In 1861 komen voor de scholen in de Horsten, Mussel en Onstwedde de avondlessen van 1 april tot 31 oktober te vervallen; de kinderen zullen nodig geweest zijn bij het landwerk. De schooltijden blijven in Stadskanaal ongewijzigd. In de raadsvergadering van 9 november 1859 wordt J.H.Bremer benoemd als hoofdonderwijzer; tot dan was hij hulponderwijzer te Westerlee. Bremer aanvaardt de benoeming en stuurt een berichtje om in Onstwedde langs te komen voor overleg. Hij wil dan ook graag een bezoek aan Mussel brengen om “eens hoogte te nemen”, want hij kent “de Mussel” niet (ingekomen stukken 1859) . Hij zal niet gesproken hebben met schoolopziener Diephuis…. We lezen niets over de ingebruikname van de school. Wel dat er op 16 maart 1860 vier scholen in de gemeente zijn, waarbij Mussel met name wordt genoemd. Op 23 oktober 1863 vraagt Bremer eervol ontslag en een week later wordt Etsko Schuitema uit Bourtange benoemd als hoofdonderwijzer in Mussel. Er is ook een sollicitatiebrief van H.W.Bloemhoff, maar deze wordt als niet geschreven beschouwd. Mussel is echter nog niet af van Bloemhoff; we komen hem later weer tegen als hij een verwoestende rol in het verhaal van de school gaat spelen! Meester Schuitema wordt later, op eigen verzoek, overgeplaatst naar de school aan de Horsten en hij wordt op 1 mei 1867 opgevolgd door meester Roelf Vegter. Meester Vegter weet al snel dat hij in Mussel zijn droombaan niet heeft gevonden. Al in de raadsnotulen van 24 september kunnen we lezen van dat hij graag overgeplaatst wordt naar Musselkanaal of Horsten; in diezelfde vergadering wordt hij benoemd als hoofdonderwijzer te Musselkanaal (bron GA Stadskanaal notulen gemeenteraad o.a. 4 maart 1867) . Na 8 jaren school-geschiedenis zijn we toe aan de vierde schoolmeester en schoolopziener Diephuis lijkt helemaal gelijk te krijgen. Zou het In Mussel nu echt zo slecht zijn? Op 21 oktober 1867 wordt meester H. W. Bloemhoff tegen een jaarwedde van ƒ400,- benoemd aan de openbare school te Mussel. Enkele jaren later vindt meester Bloemhoff de jaarwedde ontoereikend voor zijn gezin met zes kinderen. De gemeenteraad zegt “dat er termen aanwezig zijn om de adressant enigszins tegemoet te komen”. De jaarwedde wordt niet verhoogd maar er wordt ƒ300 beschikbaar gesteld voor de aankoop van een strook grond van Jan Migchels (bron GA Stadskanaal, notulen gemeenteraad 20 aptril 1870) . Zo kunnen er meer aardappelen en bonen worden verbouwd. Op 13 juni 1870 wordt de grond gekocht (bron RHC GrA 2207-6222-112) . In 1871 heerst blijkbaar “de natuurlijke pokziekte” en is er een voorschrift dat kinderen die niet tegen deze ziekte zijn ingeënt niet naar school mogen. In de notulen van de raadsvergadering van Onstwedde lezen we daarover. Ook over een brief waarin ene A.W.Wubs, namens meerdere Musselker “gezinshoofden”, dispensatie vraagt voor de inentingen, “teneinde, zoodoende hunne kinderen niet van het onderwijs langer verstoken blijven”. De gemeente wil geen herziening van het besluit: alleen gevaccineerde kinderen mogen naar school (bron GA Stadskanaal, notulen gemeenteraad 19-10-1871) ! De raad wilde geen precedenten scheppen voor Mussel. We komen meester Bloemhoff in 1871 nog enkele keren tegen in de notulen van de raadsvergaderingen. Meester Schuitema, inmiddels aangesteld aan de school te Musselkanaal, en herhaaldelijk aan de bel trekkend over een hoger jaarsalaris en extra personeel, vraagt opnieuw om loonsverhoging. Nu van ƒ400 naar ƒ500,-. De raad willigt dit verzoek in en ook de onderwijzer van de school op de Horsten gaat dit verdienen. Meester Bloemhoff gaat ƒ25 meer verdienen en komt uit op ƒ425,- . Bloemhoff betuigt zijn dank, maar vraagt om zijn traktement nogmaals te verhogen. De raad wijst dit verzoek af; hij had vorig jaar al een groot stuk tuin gekregen en de school heeft maar 20 leerlingen (Musselkanaal had 55 leerlingen). Een half jaar later ontvangt Bloemhoff nog ƒ50,- extra omdat het leerlingenaantal van de school in Mussel nu gelijk is aan die van de scholen op Musselkanaal. De grote tuin bij de meesterswoning in Mussel maakt dat er nog een verschil van ƒ25 blijft. De school blijft groeien. Op 23 december 1872 besluit de raad om een kwekeling aan te stellen voor een periode van vier maanden. Met de komst van meester Bloemhoff lijkt er een stabiele periode voor de school aan te breken. In een rapport over 1875 schrijft een gemeentelijke school-commissie over grote tekortkomingen in het onderwijs. Vooral de personeelsbezetting voor de scholen in Musselkanaal, Onstwedde en Stadskanaal is dramatisch. Mussel wordt niet in dit rijtje genoemd (bron GA Stadskanaal, notulen gemeenteraad 18-10-1875) . Schreef opzichter Diephuis in 1858 nog dat er ruim 30 kinderen in Mussel naar school zouden gaan, volgens een artikel in een onderwijs-vakblad (zie het artikel in de kantlijn) waren er in 1879 140 leerlingen!! Een hele klus voor één enkele onderwijzer! We zien er iets van terug in de notulen van de gemeenteraad van 8 december 1880. Gerhardus Bloemhoff is “kwekeling” en assisteert zijn vader op de school bij het geven van onderwijs. Daarvoor ontvangt hij een jaarlijkse vergoeding van ƒ200. Pa Bloemhoff vraagt de vergoeding op te trekken naar ƒ250,- omdat zijn zoon feitelijk werkzaam is als hulponderwijzer. De meeste hulponderwijzers hebben jaarlijks een inkomen van zo’n ƒ600. De gemeenteraad wijst het verzoek af. Het argument is dat het loon van de nog thuiswonende Gerhardus op zal gaan in het huishouden van pa Bloemhoff. Daarbij weegt mee dat een dochter van Bloemhoff de enige kandidaat is in de “betrekking nuttig handwerken”. Na haar aanstelling zal het gezinsinkomen stijgen tot boven ƒ1000 (bron: notulen raadsvergaderingen Onstwedde) . Het zal sneu zijn geweest voor Bloemhoff, die we in tegenstelling tot sommige collega’s, in de notulen nooit tegenkomen bij een verzoek om verhoging van zijn jaarwedde. Maar er is meer, want in een rapport van de gemeentelijke school-commissie lezen we het advies aan de gemeenteraad om het schoolgebouw op te splitsen in twee lokalen: “Het kan toch niet anders, of in eene school waarin 2 onderwijzers alle klassen onderwijzen moet stoornis plaatshebben in ‘t onderwijs en worden de kinderen teveel afgeleid. Bovendien kan het onderwijs onmogelijk geregeld worden voortgezet omdat dikwijls de eene onderwijzer met zijn lessen op de andere zal moeten wachten, althans wanneer de kinderen het onderwijs zullen verstaan en begrijpen.” (bron GA Stadskanaal 1-A-04-109, ingekomen stukken) . Wordt vervolgd…… Musselweg 78 Musselweg 80 Musselweg 71 t/m 115

De vroegere openbare school omstreeks 1980 collectie gemeente Stadskanaal

De oudst bekende foto van de school, waarschijnlijk rond 1925 (eigen colllectie RHC GrA) . . Het is niet het oorspronkelijk gebouw, want dat ging in 1882, samen met het woonhuis door brand verloren.

Algemeen Handelsblad 29 maart 1882

“De Wekker”, nieuwe bijdragen voor het onderwijs, 19 februari 1879

meester Schuitema, onderwijzer van 1863-1867 (bron: gedenkboek NH-gemeente Musselkanaal)

meester Vegter, in 1867 onderwijzer in Mussel (bron: gedenkboek NH-gemeente Musselkanaal)